गर्भारपणातील डायबेटिसपासून बाळाला जपा

दरवर्षी भारतात एक लाखांहून अधिक गर्भवती महिलांमध्ये प्रजनन काळातील डायबेटिसची समस्या निर्माण होते. यातील ठोस कारणे अद्याप लक्षात आलेली नाहीत. मात्र, या कारणांमुळे आईच्या शरीरात पुरेशा प्रमाणात इन्सुलिन तयार होत असते. त्याचा पुरेपूर किंवा योग्य प्रकारे वापर केला जात नसल्याने तिच्या रक्तवाहिन्यांमध्ये मोठ्या प्रमाणात साखर जमा होते. या परिस्थितीला 'हायपरग्लिशेमिया' म्हणतात. हा त्रास फक्त महिला गर्भवती असतानाच होतो. साधारणपणे गर्भारपणाच्या मधल्या टप्प्यात म्हणजेच, २४ ते २८ आठवड्यांमध्ये हा त्रास अधिक वाढतो. याच काळात आईच्या इन्सुलिन वापरण्याच्या क्षमतेवर संप्रेरकांचा परिणाम होतो.


गर्भवती महिलांमध्ये डायबेटिसचे दोन प्रकार आढळतात. प्रजनन काळातील डायबेटिसचे निदान गर्भारपणात होते व प्रजनन पूर्व किंवा आधीपासून असलेल्या डायबेटिस (टाइप एक आणि दोन ) याचे निदान गर्भ राहण्यापूर्वीच करता येते. गर्भवती महिलांमध्ये डायबेटिस होण्याचे प्रमाण दर वीस महिलांमध्ये एक इतके आहे. साधारणपणे गर्भारपणाच्या १३ व्या आठवड्यापासून २८ व्या आठवड्यापर्यंत हा त्रास असतो आणि त्यानंतर गर्भारपणाबरोबरच संपतो. संप्रेरकांमधील बदल व वजन वाढणे ही निरोगी गर्भारपणाची लक्षणे आहेत. मात्र, काहीवेळा हीच लक्षणे आपल्या शरीरावर नकारात्मक परिणाम करू शकतात. गर्भ राहण्यापूर्वीच डायबेटिस असेल तर त्याला प्रसूतीपूर्व डायबेटिस असेही म्हटले जाते. गर्भवती स्त्रीला जर डायबेटिस असेल किंवा संप्रेरकांमधील बदलांमुळे डायबेटिस झाला तर बाळालाही डायबेटिस होण्याची शक्यता असते. त्याचप्रमाणे हे बाळ काही वैगुण्यांसह जन्माला येण्याची शक्यता असते.

- डॉ. प्रदीप गाडगे, डायबेटोलॅाजिस्ट