एक कला दुसऱ्या कलेशी नातं जोडून असते. नात्याचे मूळ कुठल्याशा अर्थाशी जोडले गेलेले असते. अर्थाच्या सकारात्मक स्वार्थातून अर्थकारण जन्म घेत असते. साहित्याशी चित्रकला जोडली गेली. संगीताशी काव्य, चित्रपटाशी लेखन, अभिनयाशी नेपथ्य अशा अनेक कला एकमेकांशी सहज जोडत स्वार्थ-परमार्थाच्या रुळावरून धावत असतात. त्यातून कला बहरते आणि याच बहरण्याचा जागर समाज रसिकांपर्यंत पोहचवत असतो. आपल्या अहंभावाच्या कोषातून बाहेर येऊन कला सार्वजनिकरित्या समाजापर्यंत पोहचते आणि रसिक मनात प्रवेश करते, तेव्हा तिला पंख फुटतात ते अनंताच्या भरारीचेच.
कलावंत म्हणून मलाही आलेले अनुभव व्यक्त करावेसे वाटतात. २००४ साली कोमसापच्या आणि २०१०मध्ये अखिल भारतीय साहित्य संमेलनात मी चितारलेल्या साहित्यिकांच्या ९० अर्कचित्रांचे प्रदर्शन ठाण्यात भरविले होते. म्हणजे तिथे साहित्याशी चित्रकला जोडली गेलेली होती. अशा साहित्याच्या वातावरणात साहित्यप्रेमी आपोआपच चित्रकलेशी जोडले जात होते. चित्र आणि साहित्याविषयी भरभरून बोलत होते. मनात दोन्हीचा सुगंध घेऊन जात होते. यालाच मी जागर म्हणतो. चित्रकलेविषयी अनेकांचे अनेक प्रश्न रसिक विचारीत होते. उहापोह चालू झाला होता. यातून तीन गोष्टी प्रकाशात येत होत्या- भूतकालीन साहित्यप्रेम, कलेची साक्षरता आणि कलावंताचं अस्तित्व. अशाच उपक्रमातून सहज जमलेल्या जनसमुदायापुढे प्रत्येक कलावंताला आपआपली कला साकार करण्याची संधी मिळत असते. माझा अर्कचित्राचा उपक्रम निस्वार्थ होता आणि त्याचमुळे आयोजक, रसिक आणि माध्यमांनी त्याला न्याय मिळवून दिला. मला शालेय जीवनापासून लिहिण्याची आणि वाचण्याची कला किंवा सवय लागल्यामुळेच या अर्कचित्रांची निर्मिती होऊ शकली. अन्यथा मी चित्रकलेच्या कोषातच अडकून पडलो असतो आणि मग फक्त प्रश्नचिन्ह उरलं असतं.
हेच प्रदर्शन मग नागपूर, चंद्रपूर, चिपळूण, रत्नागिरी, जळगाव इथे प्रवाहित झालं. कारण त्यामागे मग सामाजिक अर्थाच, जागृतीच कारण जोडलं गेलं होतं. कुठलीही कला समाजापर्यंत निःस्वार्थ भावाने पोहचवावी लागते. मग समाज तिला आपल्या मनात स्थान देतो आणि तेथून खरी कलेविषयी साक्षरता आणि प्रसार सुरू होतो. समाज, रसिक चित्रप्रदर्शन बघायला येत नाहीत, ही नेहमीचीच ओरड असते. याची करणेही आपण शोधली पाहिजेत. त्याची कारणं अगदी सरळ आणि स्वच्छ आहेत. शालेय विद्यार्थ्यांना कुठली शाळा जबाबदारीने चित्रप्रदर्शन पाहायला घेऊन जाते? शाळेत विद्यार्थ्यांसमोर चित्रकार- शिल्पकारांना बोलावून प्रात्यक्षिके द्यायला लावते? चित्रविषयक गप्पाष्टकांचा तास लावला जातो? यातलं काहीच होत नसेल, तर शाळेतून निघणारा विद्यार्थी तरी आर्टगॅलरीत चित्र बघण्यासाठी कशाला जाणार? विहीरीच नाहीत, तर पोहणार कुठून? आजचा विद्यार्थी हा उद्याचा समाज आहे. ओल्या मातीवरच संस्कार करता येतात. ते होतात का? फक्त धन संपत्ती मिळवून देणारे विषयच शाळेत मुलांच्या अवतीभोवती खेळत असतील, तर उद्या मुलंही त्याच विषयाभोवती नाचत राहतील. प्रत्येक शहरातल्या शाळेला रसिक विद्यार्थी निर्माण करण्याचा धर्म आहे, पण तो या व्यावसायिक शिक्षणात हरविला गेला. गाणं नाही, काव्य नाही, श्रवण नाही की साहित्यावरच प्रेम नाही. मग अपेक्षा कोणाकडून करायच्या?
हल्ली शाळाच जर व्यावसायिक शिक्षणातच गुंतल्या असतील, तर मग पालकांनी हा विडा उचलला पाहिजे. मी माझ्या मुलांना रसिकता शिकवीन, त्यांना गॅलरीत नेईन, कविता ऐकवीन, भारतीय संगीत शिकवीन, चांगलं साहित्य वाचून दाखवीन, हे जरी झालं, तरी चित्रप्रदर्शनांना, संगीताच्या कार्यक्रमांना कवीसंमेलनाला ताज्या दमाचा वर्ग उपस्थित झाल्याशिवाय राहणार नाही.
अगदी कालचीच गोष्ट. चिपळूणजवळच्या गांग्रई गावाजवळ चित्र-शिल्पकलेचा कॅम्प चालू झाला आहे. तीस ते चाळीस चित्रकार, शिल्पकार काम करत आहेत. आजूबाजूच्या गावकऱ्यांसाठी तो खुला आहे. अनेक गावकरी येतात बघून जातात. यालाच चित्र-शिल्प साक्षरता मी मानतो. सवर्डे स्कूल ऑफ आर्टच्या वतीने हा उपक्रम तीन डिसेंबरपर्यंत चालू आहे. गावकऱ्यांना अपरिचित असलेली कला परिचित होऊ लागली आहे. एक दीड महिन्यापूर्वी ठाण्यात जिल्हा परिषदेच्या सहकार्याने असेच कालाशिबीर भरविण्यात आले होते. त्याला समाजाचा प्रचंड प्रतिसाद मिळाला. प्रत्यक्ष कलावंत काम करताना रसिक पाहतो आणि त्यातूनच त्याच्या जाणीवा रुंदावतात, हे काय कमी आहे. अशाच सातत्यपूर्ण चळवळीतून माझं शहर आणि गाव कलेच्या बाबतीत समृद्ध झालं पाहिजे. म्हणजे टीव्हीच्या पुढ्यात बसलेला वर्ग मोकळ्या वातावरणात कलेशी जोडला जाऊ शकतो आणि आपलं शहर कलेशी जोडलं जाऊ शकत. योगायोगाने असं वातावरण निर्माण होत आहे. हीच आनंदाची बाब माझ्या ठाणे शहरासाठी लाभदायक आहे. आता ठाण्याला कलेचे पंख फुटू लागलेत, हे निश्चितच.
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
